Je kunt het niet met het achtvoudig pad oneens zijn. Zo simpel is het. Als we ons innerlijk lijden willen opheffen, dan is er dit pad om te gaan. Welke religie je ook aanhangt, welke levens¬overtuiging: het achtvoudig pad beschrijft de menselijke weg naar bevrijding uit psychische lijden.
Zo simpel als het klinkt, zo lastig is het om te weten: ‘wat is juist’? Want wanneer spreken we juist en wanneer niet? Hoe maken we dat onderscheid? En hoe banen we ons dat juiste pad? De Boeddha heeft niet voorgeschreven welk handelen en welk spreken juist is. De juiste weg voor jou en mij, hier en nu, zullen wij zelf moeten vinden.
Inzet is nodig om het achtvoudig pad te gaan. Zonder inzet is er geen juist spreken, geen juist handelen, geen juiste aandacht, enz. Zonder jouw inzet krijg jij geen inzicht. Maar inzet wordt braafheid als we te veel ons best doen. We durven dan niet meer te falen. We hebben te veel haast om het juiste te doen. Onze braafheid vertroebelt het zicht op ons falen,we leren er niet van. Inzet levert iets op maar braafheid werkt averechts. Laten we dus, als we het achtvoudig pad bestuderen, vooral niet braaf zijn en goed kijken naar waar het moeilijk is en ons pad niet op rolletjes loopt.
Alleen op de wereld, op onszelf, zonder contact met anderen – is het juiste pad misschien nog wel te vinden. Maar hoe doen we dat in ons gewone dagelijkse leven, waar de meeste mensen het achtvoudig pad niet gaan? Helpen de acht stappen van het pad ons opgewassen te zijn tegen hoge prestatie-eisen, tegen stress en machtsmechanismen in ons werk? Wat kan het pad ons bieden als we op corruptie stuiten, op cynisme, onderdrukking, wat als anderen opportunistisch met macht en met ons omgaan?
Kunnen we met het achtvoudig pad voorkomen dat onze macht ons corrumpeert, dat de concessies die we doen en de compromissen die we moeten sluiten niet fnuikend zijn voor ons inzicht en onze maatschappelijke inzet? Of is zuiver en juist leven toch voorbehouden aan de ascese en de stilte van het klooster?
Kortom: wat schiet gerechtigheid en wereldvrede op met boeddhistische geďnspireerde waarden, met goede intenties, juiste inzet en vaardige middelen? De weg naar de hel is immers geplaveid met goede voornemens.
Diana Vernooij start een nieuwe rubriek en interviewt maatschappelijk werkzame boeddhisten over de dilemma’s van het achtvoudig pad.
“Dit, monniken, is de Edele Waarheid van de weg die leidt naar de Opheffing van Lijden: Het is simpelweg het Achtvoudig Pad, namelijk: juist inzicht, juiste intentie, juiste spraak, juist handelen, juiste wijze van levensonderhoud, juiste inzet, juist aandachtig zijn, juiste concentratie.”
Dhammacakkapavattana Sutta
De eerste lering van de Boeddha is die van de 4 zuivere waarheden. De eerste waarheid is de erkenning van lijden. De tweede vertelt dat de oorzaak van lijden begeerte en afkeer is. De derde waarheid is dat lijden wordt opgeheven door het opgeven van die begeerte en afkeer. En de laatste waarheid zegt dat het achtvoudig pad leidt naar opheffing van lijden.
Het achtvoudig pad staat dus centraal in de leer van de Boeddha. De acht stappen versterken en ondersteunen elkaar. Er is geen volgorde van beoefening, ontwikkeling vindt plaats op het pad als geheel. De acht stappen zijn in drie groepen onderverdeeld:
wijsheid – panna